Tussen de duinen komt een zachte bries vanaf het water aan land. De golven breken stilletjes op het strand en het geluid van meeuwen vult de lucht, hun witte vleugels scherp afgetekend tegen de blauwe hemel. In de jachthaven dobberen watervogels rustig tussen de aangemeerde boten en vanuit de strandtent klinkt muziek. Wie niet beter weet, waant zich op een van de Waddeneilanden. Maar we staan vandaag gewoon op de dijk langs het IJmeer in Almere. Alleen, waar is de dijk eigenlijk gebleven?

Taal van het waterschap
Timon Bruggema heeft als projectmanager vanuit Antea Group intensieve afstemming gehad met het waterschap en de gemeente: “Als ingenieurs- en adviesbureau zijn wij voor de meest uiteenlopende opdrachtgevers betrokken bij projecten. In dit geval kwam het goed van pas dat wij daardoor ook de taal van het waterschap spreken. Zo konden we, met begrip voor ieders verantwoordelijkheden, de verschillende werelden bijeen brengen.” Om het idee van het duinlandschap in relatie tot de robuustheid van de dijk tastbaar te maken, heeft de gemeente – ondersteund door Antea Group – een proefduin aangelegd. “Daar konden we kijken hoe het beheer van het duinzand en de begroeiing op de dijk eruit moet zien. En ook wat de beste manier is om een meetsysteem op te zetten waarmee het waterschap de dijk onder de duinen in de gaten kan houden,” verduidelijkt Bruggema.

Acht meter boven NAP
De intensieve dialoog leverde uiteindelijk ook de instemming van het waterschap op. Daarbij zijn er duidelijke afspraken gemaakt over het ontwerp en beheer van de duinen. Op een plek waar een boom geplant wordt, komt bijvoorbeeld een laag zand van ten minste een meter dik bovenop de dijk. In andere gevallen kan het minder zijn maar om tot een echt gevarieerd landschap te komen, zijn er ook plekken waar de duinen tot acht meter boven NAP uitkomen. Door slim gebruik te maken van vegetatie wordt verstuiving van de duinen tegengegaan. Om de onderliggende dijk te monitoren wordt gebruik gemaakt van een glasvezelsysteem onder de grond. Dat registreert zelfs de kleinste vervorming van de dijk en bewaakt zo de veiligheid van de bewoners en bezoekers van Almere DUIN. De duindijk is zo ontworpen dat hij ten minste honderd jaar mee kan gaan met de klimaatveranderingen die mogelijk kunnen optreden.

Tweeënhalf miljoen kuub zand
Antea Group maakte de waterveiligheidsontwerpen, van alternatievenstudie tot bestek en in lijn met de fasering van het nationale hoogwaterbeschermingsprogramma. Naast het ingenieuze ontwerp- en rekenwerk is de vorming van het nieuwe duinlandschap ook een logistiek project van formaat. Giethoorn: “Het benodigde zand wordt gewonnen in de vaargeul in het Markermeer tussen Amsterdam en Lemmer. In totaal wordt er zo’n tweeënhalf miljoen kuub zand verwerkt in en rond de woonwijk en de dijk. Daarnaast wordt er nog eens zeshonderdduizend kuub zand aangevoerd voor de uitbreiding van het strand. Wonen in Almere DUIN is echt wonen met een vakantiegevoel, in de duinen en aan het strand. Om die reden kent de woonwijk ook geen grote kavels: het duinlandschap vormt je achtertuin en op deze manier zorg je ervoor dat het landschap leidend blijft in de ontwikkeling van DUIN.”

Klimaatadaptief van piekbuien tot droogte
Duurzaamheid en natuurinclusiviteit zijn kernprincipes in de ontwikkeling van Almere DUIN. De beplanting van de duinen bestaat uit inheemse soorten die goed gedijen in een duinlandschap, zoals helmgras, duindoorn en botanische rozen. “Dit bevordert de biodiversiteit en zorgt voor een natuurlijke uitstraling. Verschillende diersoorten hebben de omgeving al als leefgebied ontdekt,” vertelt Kruyt. “Ook spelen de duinen een centrale rol in het waterbeheer van de woonwijk. We gebruiken het hoogteverschil in de duinen om hemelwater af te voeren en ook fungeren de duinen als wateropvang. Dat draagt weer bij aan de vergroening van de omgeving en gaat hittestress tegen. Almere DUIN is klimaatadaptief en daarmee voorbereid op zowel piekbuien als extreme droogte.”

Dijk in een nieuw jasje
Zijn collega Bruggema besluit: “Het is best een spannend concept. Je hebt immers te maken met een dijk waar je nu volledig anders mee omgaat dan we gewoon zijn in Nederland. Want een boom planten op een dijk of ernaast graven of bouwen, dat zijn we niet gewend.” Dat de verschillende partijen gezamenlijk tot dit eindresultaat zijn gekomen, ervaren de heren dan ook als een prestatie. Ook voor het beheer verandert er het nodige. In plaats van een rechte, groene dijk die af en toe gemaaid wordt, slingert er nu een duinlandschap langs de kust waarvoor de gemeente deels verantwoordelijk is. “We hebben een beheerplan opgesteld waarmee voor alle betrokken partijen duidelijk is wie welke rol pakt in het beheer van de dijk in zijn nieuwe jasje. Zodat deze bijzondere hoogwaterbescherming voorbereid is op de gevolgen van klimaatverandering en veilig blijft, ook over honderd jaar.”

Veilige wijk achter de dijk
De dijk langs het IJmeer is een zogeheten primaire waterkering. Dit is een dijk of duin die het land beschermt tegen overstromingen van buitenaf, zoals zee, grote rivieren en meren. Voor de ‘duindijk’ die Almere DUIN tegen hoogwater beschermt heeft Antea Group de waterveiligheidsontwerpen verzorgd vanaf alternatievenstudie tot en met bestek. Ook hebben we het ontwerp en het bestek opgesteld voor het bouwrijp maken van de achterliggende woonwijk. Het is goed en veilig wonen in deze fraaie wijk achter de duinen op de dijk.

Timon Bruggema, Projectmanager bij Antea Group die graag mensen verbindt en processen versnelt bij projecten in water, gebiedsontwikkeling en infrastructuur.

Ernst-Jan Giethoorn, Senior projectmanager Gebiedsontwikkeling bij gemeente Almere. Houdt processen op gang en verbindt verschillende specialismen en disciplines met elkaar.

Claus Kruyt, Senior adviseur bij Antea Group met een grote ervaring in complexe projecten op het gebied van hoogwaterveiligheid en natte infrastructuur.

Bovenstaande afbeelding is een indicatieve weergave van de dijk zoals deze is opgebouwd; maatvoering en beelden zijn illustratief.