Foto: DvhN/Willem Braam
De waterstofwijk: een divers team bouwt
en denkt mee
Bij de ontwikkeling van de waterstofwijk zijn vele partijen betrokken. Het plan voor de wijk kwam tot stand dankzij subsidie van de RVO. Dit plan wordt nu verder uitgewerkt door een uitvoeringsconsortium met daarin RENDO, Gasunie, NAM, Energie van Ons en The New Energy Coalition.
Beide systemen maken de twee grote voordelen van waterstof zichtbaar. Hof: “Met het retrofit-systeem kun je bestaande infra hergebruiken om woningen op waterstof te laten draaien. Het tweede systeem laat zien dat het mogelijk is om energie op te wekken en vervolgens te bufferen in waterstof. Hierdoor kun je als wijk of community helemaal off-grid gaan en zelfvoorzienend zijn.”
De ingenieurs en adviseurs van Antea Group ontwierpen mee aan twee waterstofinstallaties. Jan-Lucas Hof: “De ene is het retrofitsysteem. Hierin wordt de traditionele cv-ketel vervangen door een waterstofketel. Wanneer die geïnstalleerd is, kunnen bestaande leidingen en radiatoren blijven werken zoals ze dat doen. Dit concept wordt toegepast in de Erflanden in Hoogeveen.” Daarnaast is het tiny house uitgerust met een zelfvoorzienend systeem. Hof: “Met zonnepanelen wekken wij elektriciteit op die via elektrolysers wordt omgezet in waterstof. Eén van de grote voordelen is dat je dit waterstof kunt bufferen. Door waterstof via een fuel cell weer om te zetten naar elektriciteit en warmte, beschik je in de winter en in de herfst ook over duurzame energie.”
Dat dit geen fata morgana is, blijkt uit onderzoek. Wildenberg: “Het Nederlandse aardgasnetwerk verkeert in uitstekende conditie. Kleine aanpassingen zijn voldoende om dit netwerk te gebruiken voor het transport van waterstof. Natuurlijk zijn er aandachtspunten: zo is waterstof vluchtiger dan aardgas en kan het sneller weglekken. Maar met bijvoorbeeld detectiesystemen en periodieke controles kun je de veiligheid garanderen.”
Ted Wildenberg, Business developer for sustainable energy
Kees Boer, Projectmanager Gemeente Hoogeveen
Veiligheidsvoordelen
Ook Wildenberg ziet de maatschappelijke acceptatie van waterstof als grootste uitdaging. “In 70 jaar tijd zijn wij vertrouwd geraakt met aardgas. Een overstap naar waterstof brengt vragen met zich mee. Waterstof, dat is toch dat knalgas waarmee tijdens scheikundelessen werd geëxperimenteerd? En de Hindenburg, de zeppelin die boven New York explodeerde, die zat toch bomvol waterstof?”
Daarom is het belangrijk om mensen te laten ervaren dat H2 een verantwoord alternatief is. Sterker nog, er zitten zelfs veiligheidsvoordelen aan. “Het grootste veiligheidsissue bij aardgas is de koolstofmonoxide die bij onvolledige verbranding ontstaat: hierdoor vallen jaarlijks nog altijd gemiddeld tien slachtoffers. Waterstof bevat geen koolstof; het koolstofmonoxide gevaar kun je wegstrepen.”
Jan-Lucas Hof, Projectmanager
Bouw Antea Group
Waterstof: Antea Group pioniert mee!
Waterstof heeft alles in zich om de drijvende kracht te worden achter de verduurzaming van industrie, mobiliteit en de bebouwde omgeving. De kansen zijn er, maar er is ook nog veel te leren. Antea Group neemt het voortouw om kennis te ontwikkelen rondom het opwekken, distribueren en toepassen van waterstof. Onze betrokkenheid bij de Waterstofwijk is hier een voorbeeld van. Naast de ontwikkeling van het tiny house geven wij invulling aan de aanbesteding van de waterstof cv-ketels. Verder ontwikkelen wij in eigen huis initiatieven om bij te dragen aan de waterstofeconomie. Zo lanceerden wij het idee om een Solar-Hydrogen-centrale in Spanje te bouwen. Verder helpen wij onze klanten in het kader van de Energietransitie met o.a. veiligheidsstudies en vergunningen bij de toepassing van H2. Maar ook met het maken strategische en tactische plannen voor de verduurzaming van gebouwen, processen, woonwijken en regio's.
Urgentie
Met techniek én maatschappelijke acceptatie is een succesvolle transitie echter nog niet gemaakt, besluit Wildenberg: “Waterstof moet ook betaalbaar zijn voor de consument. Wet- en regelgeving is hierbij van groot belang. Om ruimte te creëren voor waterstof én de ontwikkeling ervan te versnellen. Daarnaast is er urgentie nodig om die stap te maken. Vergelijk het met de komst van LED-verlichting. Pas toen de gloeilamp in de ban werd gedaan, had iedereen in no time ledlampen in z’n woning en kantoor. Wie weet gaat dat ook met waterstof gebeuren.”
Tiny house: twee waterstofsystemen
Zien is geloven. Daarom is er een Waterstof Tiny House in aanbouw dat eerst door de regio en straks door Nederland gaat toeren. Antea Group is één van de partijen die hierbij betrokken is. Uiteraard in nauwe samenwerking met de gemeente en het Alfacollege, de Hanzehogeschool en lokale ondernemers.
Onderzoek in duurzame proeftuin EnTranCe
Eén van die partners is Hanzehogeschool Groningen. Via het Centre of Expertise Energy (EnTranCe) onderzoekt de hogeschool de mogelijkheden van waterstof in de bebouwde omgeving. Business Developer Ted Wildenberg: “Zeker in oudere stadswijken is het onbetaalbaar om huizen goed te isoleren. Verwarmen met een warmtepomp is dan geen serieuze optie. Waterstof via het bestaande gasnet kan wél een oplossing zijn.”
“Zeker in oudere stadswijken is het onbetaalbaar
om huizen goed te isoleren."
De weilanden tussen recreatieplas Nijstad en de Erflanden; nu nog landbouwgrond. Maar als het meezit, kan hier over een jaar de schop de grond in. Er moet nog veel worden uitgezocht. Kees Boer: “Aanbestedingen, bestemmingsplannen, wet- en regelgeving: alles is net even anders. Zo moet je in het kader van het bouwbesluit aantonen dat een waterstofketel qua veiligheid vergelijkbaar is met een aardgasketel. En je moet een nieuwe waterstofketen vormgeven. Het waterstof voor Nijstad-Oost wordt in eerste instantie aangevoerd via tankwagens. Van transport, opslag tot de distributie: over elke stap moet nagedacht worden. Gelukkig doe je dit samen. Met een consortium van meer dan twintig partners is er altijd veel expertise voorhanden.”
De waterstofproef op de som
Niet dat de toepassing van waterstof als energiebron zo nieuw is. De industrie maakt al decennialang gebruik van waterstof voor proceswarmte. Boer: “In de gebouwde omgeving is H2 een grote onbekende. Technisch gezien is er niets dat waterstof in de weg staat. Ons aardgasnetwerk is er geschikt voor en de eerste waterstof cv-ketels zijn al ontwikkeld. Het is vooral de uitdaging om aan te tonen dat waterstof in een woning net zo veilig, comfortabel en betaalbaar is als aardgas.”
Die proef op de som nemen ze in Hoogeveen. Te beginnen met een pilot in nieuwbouwwijk Nijstad-Oost waar ongeveer honderd woningen verrijzen. Boer: “Voordeel is dat wij in deze nieuwe wijk alle infrastructuur, waaronder waterstof cv-ketels, in één keer kunnen aanleggen. Zo kunnen we laten zien dat het technisch kan, veilig is en comfortabele woningen oplevert. Daarna willen wij opschalen naar de naastliggende wijk de Erflanden: een jonge wijk met zo’n vierhonderd woningen. Hierover zijn we in gesprek met de bewoners.”
"Van transport, opslag tot de distributie:
over elke stap moet nagedacht worden."
Stroomt er in de toekomst groene waterstof door onze gasleidingen? En kunnen wij, dankzij het allerkleinste molecuul dat wij kennen, grote stappen zetten in de energietransitie? Voor de antwoorden zijn alle ogen gericht op Hoogeveen. Hier moet ’s werelds eerste waterstofwijk aantonen dat H2 een veilig, comfortabel én betaalbaar alternatief is voor aardgas. Drie betrokkenen praten ons bij over de stand van zaken.
Ooit zei Johan Cruijff dat er eerst iets moet gebeuren voordat er écht iets gebeurt. Een wijsheid die opgaat voor de zoektocht naar aardgas-alternatieven, vindt projectmanager Kees Boer van de gemeente Hoogeveen: “Over de toepassing van waterstof in de bebouwde omgeving is al ontzettend veel gesproken. Nu is het een kwestie van doen. Toen wij werden benaderd of we interesse hadden in een waterstofpilot met een woonwijk, stonden wij daar meteen voor open.”
Foto: DvhN/Willem Braam
De waterstofwijk: een divers team bouwt
en denkt mee
Bij de ontwikkeling van de waterstofwijk zijn vele partijen betrokken. Het plan voor de wijk kwam tot stand dankzij subsidie van de RVO. Dit plan wordt nu verder uitgewerkt door een uitvoeringsconsortium met daarin RENDO, Gasunie, NAM, Energie van Ons en The New Energy Coalition.
Beide systemen maken de twee grote voordelen van waterstof zichtbaar. Hof: “Met het retrofit-systeem kun je bestaande infra hergebruiken om woningen op waterstof te laten draaien. Het tweede systeem laat zien dat het mogelijk is om energie op te wekken en vervolgens te bufferen in waterstof. Hierdoor kun je als wijk of community helemaal off-grid gaan en zelfvoorzienend zijn.”
De ingenieurs en adviseurs van Antea Group ontwierpen mee aan twee waterstofinstallaties. Jan-Lucas Hof: “De ene is het retrofitsysteem. Hierin wordt de traditionele cv-ketel vervangen door een waterstofketel. Wanneer die geïnstalleerd is, kunnen bestaande leidingen en radiatoren blijven werken zoals ze dat doen. Dit concept wordt toegepast in de Erflanden in Hoogeveen.” Daarnaast is het tiny house uitgerust met een zelfvoorzienend systeem. Hof: “Met zonnepanelen wekken wij elektriciteit op die via elektrolysers wordt omgezet in waterstof. Eén van de grote voordelen is dat je dit waterstof kunt bufferen. Door waterstof via een fuel cell weer om te zetten naar elektriciteit en warmte, beschik je in de winter en in de herfst ook over duurzame energie.”
Veiligheidsvoordelen
Ook Wildenberg ziet de maatschappelijke acceptatie van waterstof als grootste uitdaging. “In 70 jaar tijd zijn wij vertrouwd geraakt met aardgas. Een overstap naar waterstof brengt vragen met zich mee. Waterstof, dat is toch dat knalgas waarmee tijdens scheikundelessen werd geëxperimenteerd? En de Hindenburg, de zeppelin die boven New York explodeerde, die zat toch bomvol waterstof?”
Daarom is het belangrijk om mensen te laten ervaren dat H2 een verantwoord alternatief is. Sterker nog, er zitten zelfs veiligheidsvoordelen aan. “Het grootste veiligheidsissue bij aardgas is de koolstofmonoxide die bij onvolledige verbranding ontstaat: hierdoor vallen jaarlijks nog altijd gemiddeld tien slachtoffers. Waterstof bevat geen koolstof; het koolstofmonoxide gevaar kun je wegstrepen.”
Dat dit geen fata morgana is, blijkt uit onderzoek. Wildenberg: “Het Nederlandse aardgasnetwerk verkeert in uitstekende conditie. Kleine aanpassingen zijn voldoende om dit netwerk te gebruiken voor het transport van waterstof. Natuurlijk zijn er aandachtspunten: zo is waterstof vluchtiger dan aardgas en kan het sneller weglekken. Maar met bijvoorbeeld detectiesystemen en periodieke controles kun je de veiligheid garanderen.”
Ted Wildenberg, Business developer for sustainable energy
Kees Boer, Projectmanager Gemeente Hoogeveen
Jan-Lucas Hof, Projectmanager
Bouw Antea Group
Waterstof: Antea Group pioniert mee!
Waterstof heeft alles in zich om de drijvende kracht te worden achter de verduurzaming van industrie, mobiliteit en de bebouwde omgeving. De kansen zijn er, maar er is ook nog veel te leren. Antea Group neemt het voortouw om kennis te ontwikkelen rondom het opwekken, distribueren en toepassen van waterstof. Onze betrokkenheid bij de Waterstofwijk is hier een voorbeeld van. Naast de ontwikkeling van het tiny house geven wij invulling aan de aanbesteding van de waterstof cv-ketels. Verder ontwikkelen wij in eigen huis initiatieven om bij te dragen aan de waterstofeconomie. Zo lanceerden wij het idee om een Solar-Hydrogen-centrale in Spanje te bouwen. Verder helpen wij onze klanten in het kader van de Energietransitie met o.a. veiligheidsstudies en vergunningen bij de toepassing van H2. Maar ook met het maken strategische en tactische plannen voor de verduurzaming van gebouwen, processen, woonwijken en regio's.
Urgentie
Met techniek én maatschappelijke acceptatie is een succesvolle transitie echter nog niet gemaakt, besluit Wildenberg: “Waterstof moet ook betaalbaar zijn voor de consument. Wet- en regelgeving is hierbij van groot belang. Om ruimte te creëren voor waterstof én de ontwikkeling ervan te versnellen. Daarnaast is er urgentie nodig om die stap te maken. Vergelijk het met de komst van LED-verlichting. Pas toen de gloeilamp in de ban werd gedaan, had iedereen in no time ledlampen in z’n woning en kantoor. Wie weet gaat dat ook met waterstof gebeuren.”
Tiny house: twee waterstofsystemen
Zien is geloven. Daarom is er een Waterstof Tiny House in aanbouw dat eerst door de regio en straks door Nederland gaat toeren. Antea Group is één van de partijen die hierbij betrokken is. Uiteraard in nauwe samenwerking met de gemeente en het Alfacollege, de Hanzehogeschool en lokale ondernemers.
Onderzoek in duurzame proeftuin EnTranCe
Eén van die partners is Hanzehogeschool Groningen. Via het Centre of Expertise Energy (EnTranCe) onderzoekt de hogeschool de mogelijkheden van waterstof in de bebouwde omgeving. Business Developer Ted Wildenberg: “Zeker in oudere stadswijken is het onbetaalbaar om huizen goed te isoleren. Verwarmen met een warmtepomp is dan geen serieuze optie. Waterstof via het bestaande gasnet kan wél een oplossing zijn.”
“Zeker in oudere stadswijken is het onbetaalbaar
om huizen goed te isoleren."
De weilanden tussen recreatieplas Nijstad en de Erflanden; nu nog landbouwgrond. Maar als het meezit, kan hier over een jaar de schop de grond in. Er moet nog veel worden uitgezocht. Kees Boer: “Aanbestedingen, bestemmingsplannen, wet- en regelgeving: alles is net even anders. Zo moet je in het kader van het bouwbesluit aantonen dat een waterstofketel qua veiligheid vergelijkbaar is met een aardgasketel. En je moet een nieuwe waterstofketen vormgeven. Het waterstof voor Nijstad-Oost wordt in eerste instantie aangevoerd via tankwagens. Van transport, opslag tot de distributie: over elke stap moet nagedacht worden. Gelukkig doe je dit samen. Met een consortium van meer dan twintig partners is er altijd veel expertise voorhanden.”
"Van transport, opslag tot de distributie:
over elke stap moet nagedacht worden."
De waterstofproef op de som
Niet dat de toepassing van waterstof als energiebron zo nieuw is. De industrie maakt al decennialang gebruik van waterstof voor proceswarmte. Boer: “In de gebouwde omgeving is H2 een grote onbekende. Technisch gezien is er niets dat waterstof in de weg staat. Ons aardgasnetwerk is er geschikt voor en de eerste waterstof cv-ketels zijn al ontwikkeld. Het is vooral de uitdaging om aan te tonen dat waterstof in een woning net zo veilig, comfortabel en betaalbaar is als aardgas.”
Die proef op de som nemen ze in Hoogeveen. Te beginnen met een pilot in nieuwbouwwijk Nijstad-Oost waar ongeveer honderd woningen verrijzen. Boer: “Voordeel is dat wij in deze nieuwe wijk alle infrastructuur, waaronder waterstof cv-ketels, in één keer kunnen aanleggen. Zo kunnen we laten zien dat het technisch kan, veilig is en comfortabele woningen oplevert. Daarna willen wij opschalen naar de naastliggende wijk de Erflanden: een jonge wijk met zo’n vierhonderd woningen. Hierover zijn we in gesprek met de bewoners.”
Stroomt er in de toekomst groene waterstof door onze gasleidingen? En kunnen wij, dankzij het allerkleinste molecuul dat wij kennen, grote stappen zetten in de energietransitie? Voor de antwoorden zijn alle ogen gericht op Hoogeveen. Hier moet ’s werelds eerste waterstofwijk aantonen dat H2 een veilig, comfortabel én betaalbaar alternatief is voor aardgas. Drie betrokkenen praten ons bij over de stand van zaken.
Ooit zei Johan Cruijff dat er eerst iets moet gebeuren voordat er écht iets gebeurt. Een wijsheid die opgaat voor de zoektocht naar aardgas-alternatieven, vindt projectmanager Kees Boer van de gemeente Hoogeveen: “Over de toepassing van waterstof in de bebouwde omgeving is al ontzettend veel gesproken. Nu is het een kwestie van doen. Toen wij werden benaderd of we interesse hadden in een waterstofpilot met een woonwijk, stonden wij daar meteen voor open.”