De belangstelling voor geothermie groeit. Maar het ontwerpen en realiseren van geothermieprojecten vraagt veel van werklocaties. Zeker in gebieden waar de ruimte beperkt is. Ook worden hoge eisen gesteld aan de veiligheid en kwaliteit van de uitvoering. Toch weet Antea Group zelfs op de meest uitdagende plekken geothermie mogelijk te maken. "Als alles meezit hebben wij een boorlocatie binnen een jaar operationeel."
Diep onder onze voeten, verborgen in zand- en gesteentelagen, ligt een alternatief voor traditionele energiebronnen: heet water van 80 tot 90 graden Celsius. Beter bekend als geothermie of aardwarmte. Deze bron is niet nieuw; al sinds de oudheid gebruiken mensen aardwarmte voor baden en verwarming. “Door de energietransitie is geothermie als duurzame warmtetechnologie in een stroomversnelling gekomen,” ziet Mark Ketting, constructiemanager bij Aardyn, dochteronderneming van Gaia Energy.
Glastuinbouw
Hoe lang geothermie ook al bestaat, in de Nederlandse energiemix is aardwarmte wel degelijk vrij nieuw. Ketting: “De eerste aardwarmte-installatie van ons land werd in 2007 operationeel in Berkel en Rodenrijs. Sindsdien zijn er zo’n 27 geothermielocaties aangelegd, voornamelijk voor de glastuinbouw.” Deze sector heeft een grote warmtevraag en omarmde de kracht van geothermie daarom al vroeg. “De stabiele, duurzame warmtevoorziening draagt bij aan de verduurzaming van de teelt.”
aan de verduurzaming van de teelt.”
Van kas naar stad
Gaia Energy is één van de partijen in Nederland die zich bezighoudt met de ontwikkeling, exploitatie en het beheer van geothermielocaties. Dit doet Gaia Energy samen met partner 85 Degrees Renewable. De bedrijven zien de vraag naar nieuwe geothermie-installaties razendsnel groeien. En in de afgelopen jaren komen plannen steeds vaker van buiten het kassengebied. Ketting: “Zo ontwikkelen wij bij TU Delft het project Geothermie Delft. Deze bron moet vanaf 2026 de campus van de universiteit en een aantal omliggende woonwijken voorzien van duurzame warmte.”
Mark Ketting
Een fabriek op zich
Goed om eerst even in te zoomen op zo’n geothermielocatie. Volgens Ketting zijn dit fabriekjes op zich. “Het hart van de winlocatie is het doublet. Een doublet bestaat uit twee putten: een productieput en een injectieput. Uit de diepe ondergrond wordt uit de productieput warm bronwater opgepompt. Via warmtewisselaars wordt de warmte overgedragen aan een distributienet (warmtenet). Het (afgekoelde) bronwater verlaat de aardwarmte-installatie niet; na ontgassing en filtering wordt het bronwater direct teruggepompt in de diepe ondergrond.
Een ondergrondse distributieleiding (warmtenet) brengt de warmte naar de afnemers. Bij de afnemer wordt -na warmteoverdracht via een warmtewisselaar- het afgekoelde water teruggevoerd naar de aardwarmte-installatie. Daar wordt het water opnieuw verwarmd en gaat weer op weg naar de afnemer. Het aardwarmtewatersysteem en het warmtenet zijn hydraulisch van elkaar gescheiden. Dit betekent dat (zout) aardwarmtewater nooit in contact komt met het water van het warmtenet.
Hoge eisen bouwterrein
Een belangrijke stap in de aanleg is het boren van aardwarmteputten. Ketting: “In Nederland moet je kilometers diep boren voordat je bij de juiste lagen zit. Per doublet ben je ongeveer twee maanden, 24 uur per dag, aan het boren.” De aanleg van aardwarmteputten stelt hoge eisen aan het bouwterrein. “Je brengt veel zwaar materieel op één plek. Naast de boortoren heb je opslag nodig voor materialen en vloeistoffen. Voordat je kan starten met het boorproces, moet de boorlocatie vloeistofdicht zijn aangelegd. Antea Group verzorgt de keuring van de vloeistofdichte boorlocatie. Daarnaast zijn ook tijdelijke kantoor- en verblijfruimtes nodig voor de mensen die er werken.”
Van olie en gas naar aardwarmte
Het ontwikkelen van aardwarmtelocaties is een klus waar ze bij Antea Group wel raad mee weten. “In het verleden hebben wij voor de olie- en gasindustrie veel boorlocaties ontworpen en gerealiseerd”, vertelt projectleider geothermie Theo Jorritsma. “Tegenwoordig zijn het de aardwarmteprojecten waarop wij ons focussen. Hier komt onze ervaring uit de olie- en gasindustrie goed van pas. Want, of je nu boort naar aardgas of aardwarmte: technisch gezien is de werkwijze vergelijkbaar.”
"Hierin laat je niets aan het toeval over,
veiligheid is altijd leidend.”
Een boorlocatie is nooit copy-paste
Ervaring of niet, het ontwikkelen van boorlocaties blijft hoe dan ook een technisch hoogstandje, weet constructeur Jantienus de Kleine van Antea Group. “Boortorenfundaties, kelders, hemelwaterputten, funderingopbouw, bouwwegen en opslag van materieel: de configuratie van een boorlocatie mag dan altijd hetzelfde zijn, geen enkel project is copy-paste. Elke locatie heeft andere eigenschappen: qua bodemopbouw, beschikbare ruimte. En elk ontwerp vraagt om nieuwe constructieberekeningen. Hierin laat je niets aan het toeval over, veiligheid is altijd leidend.”
Constructieberekeningen
Zo gaat er veel aandacht uit naar de fundering voor de boortoren. De Kleine: “De opbouw van de bodem én de trekkracht van de boortoren bepalen hoe dik de fundering en bijbehorende kelders moet worden en of je met een fundering op palen of een fundering op staal werkt. Ook het type boortoren is van belang: een boortoren van Drilltec of RED heeft impact op de funderingsopbouw en de inpassing daarvan.” En als een geplande toren op het laatste moment niet beschikbaar komt en er een alternatief nodig is? “Dan begin je opnieuw. Ook dat gebeurt.”
Duimdikke onderzoeksdossiers
Naast het rekenwerk moeten er in het voortraject duimdikke onderzoeksdossiers worden opgebouwd. Jorritsma: “Voor de boorlocaties in Bleiswijk en Voorne hebben wij voor Gaia Energy allerlei vooronderzoeken uitgevoerd naar ecologie, stikstof, eventuele ontplofbare oorlogsresten, archeologie en grondmechanica. Het is ideaal dat je die kennis en specialisten zelf in huis hebt. Zo houd je meer controle over de planning en het opstellen van de vergunningaanvraag."
Over Antea Group en geothermie
Antea Group ontwerpt en realiseert boorlocaties. Zo zijn wij voor Gaia Energy actief in Lansingerland, Delft en Plukmade. Daarnaast zijn we betrokken bij het SCAN-programma van Energie Beheer Nederland. Binnen dit programma biedt Antea Group twee contracten aan: een Vergunningdienstencontract en een Engineeringscontract. Bij de Vergunningdienstencontract gaat het om een contract waar de volgende vooronderzoeken kunnen worden gedaan (indien nodig):
Landschap
Archeologie en cultuurhistorie
Bodem (kwaliteit, grondmechanica)
Water
Lucht (+stikstofdepositie + geur)
Licht
Geluid
Externe veiligheid
Natuur (Flora & Fauna)
Verkeer
Onderzoek Ontplofbare Oorlogsresten (OOO)
Bij het Engineeringscontract gaat het om het ontwerp en de aanleg van de locaties.
Theo Jorritsma, Coördinator Voorbereiding Realisatie
Jantienus de Kleine, Adviseur Bouw
Mark Ketting,
Constructiemanager Aardyn
Over Gaia Energy
Gaia Energy richt zich op het ontwikkelen en beheren van geothermische energieprojecten. Het bedrijf werkt met 85 Degrees Renewable aan de missie om de energietransitie te versnellen door geothermie op grote schaal in te zetten als betrouwbare en milieuvriendelijke energiebron. Gaia Energy heeft de ambitie om de komende jaren een geothermisch potentieel van 500 MegaWatt, verdeeld over 25 projecten, tot realisatie te brengen.
www.gaianrg.nl
Jantienus de Kleine (links) en Theo Jorritsma
Die snelheid is nodig: als Gaia Energy klaar is in Lansingerland en in Delft, liggen er alweer nieuwe projecten te wachten. Ketting: “Aardwarmte wordt een belangrijke pijler in het energielandschap van de toekomst. Het helpt dat de overheid met regelingen en subsidies bedrijven aanmoedigt om in geothermie te investeren. Wij gaan partners als Antea Group hard nodig hebben om de potentie van geothermie ten volle te benutten.”
"Dat geeft vertrouwen"
Gaia Energy laat Antea Group die complexe puzzel graag leggen. Bijvoorbeeld in Delft en Bleiswijk. Ketting: “Voor ons is het een meerwaarde dat Antea Group het hele werkpakket voor ons kan uitvoeren: van de engineering, de onderzoeken tot en met de aanleg van boorfundatie en doubletten. Vanuit hun ervaring in de olie- en gaswereld weten ze wat er nodig is. En als het net iets anders loopt? Dan heeft Antea Group snel een oplossing paraat. Dat geeft vertrouwen.”
Theo Jorritsma (links) en Jantienus Kleine
"Het is ideaal dat je die kennis en specialisten
zelf in huis hebt."
Realisatieplan
Naast de onderzoeken en de engineering, plant Antea Group ook de realisatie van een boorlocatie tot in de details. Jorritsma: “Hoe en waar leg je een bouwweg aan, waar sla je materiaal op, hoe krijg je een zware telekraan op locatie? Dit is altijd passen en meten. Zeker in gebieden waar je met stikstof of geluid rekening moet houden. Het opbouwen van een boortoren is ook een gewichtige klus: dit wil je met zo weinig mogelijk impact op de omgeving doen.”
Een ingespeeld team
Om geothermieprojecten op rolletjes te laten lopen, richtte Antea Group een specialistenteam in. “Welke uitdagingen een locatie ook met zich meebrengt, wij brengen op het juiste moment de juiste kennis aan tafel. En omdat ons team op elkaar ingespeeld is, weet je waar risico’s liggen en hoe je projecten slim faseert. Als ons treintje eenmaal soepel loopt en alles meezit, kunnen wij een boorlocatie binnen een jaar operationeel hebben.”
De belangstelling voor geothermie groeit. Maar het ontwerpen en realiseren van geothermieprojecten vraagt veel van werklocaties. Zeker in gebieden waar de ruimte beperkt is. Ook worden hoge eisen gesteld aan de veiligheid en kwaliteit van de uitvoering. Toch weet Antea Group zelfs op de meest uitdagende plekken geothermie mogelijk te maken. "Als alles meezit hebben wij een boorlocatie binnen een jaar operationeel."
Diep onder onze voeten, verborgen in zand- en gesteentelagen, ligt een alternatief voor traditionele energiebronnen: heet water van 80 tot 90 graden Celsius. Beter bekend als geothermie of aardwarmte. Deze bron is niet nieuw; al sinds de oudheid gebruiken mensen aardwarmte voor baden en verwarming. “Door de energietransitie is geothermie als duurzame warmtetechnologie in een stroomversnelling gekomen,” ziet Mark Ketting, constructiemanager bij Aardyn, dochteronderneming van Gaia Energy.
Glastuinbouw
Hoe lang geothermie ook al bestaat, in de Nederlandse energiemix is aardwarmte wel degelijk vrij nieuw. Ketting: “De eerste aardwarmte-installatie van ons land werd in 2007 operationeel in Berkel en Rodenrijs. Sindsdien zijn er zo’n 27 geothermielocaties aangelegd, voornamelijk voor de glastuinbouw.” Deze sector heeft een grote warmtevraag en omarmde de kracht van geothermie daarom al vroeg. “De stabiele, duurzame warmtevoorziening draagt bij aan de verduurzaming van de teelt.”
aan de verduurzaming van de teelt.”
Van kas naar stad
Gaia Energy is één van de partijen in Nederland die zich bezighoudt met de ontwikkeling, exploitatie en het beheer van geothermielocaties. Dit doet Gaia Energy samen met partner 85 Degrees Renewable. De bedrijven zien de vraag naar nieuwe geothermie-installaties razendsnel groeien. En in de afgelopen jaren komen plannen steeds vaker van buiten het kassengebied. Ketting: “Zo ontwikkelen wij bij TU Delft het project Geothermie Delft. Deze bron moet vanaf 2026 de campus van de universiteit en een aantal omliggende woonwijken voorzien van duurzame warmte.”
Mark Ketting
Een fabriek op zich
Goed om eerst even in te zoomen op zo’n geothermielocatie. Volgens Ketting zijn dit fabriekjes op zich. “Het hart van de winlocatie is het doublet. Een doublet bestaat uit twee putten: een productieput en een injectieput. Uit de diepe ondergrond wordt uit de productieput warm bronwater opgepompt. Via warmtewisselaars wordt de warmte overgedragen aan een distributienet (warmtenet). Het (afgekoelde) bronwater verlaat de aardwarmte-installatie niet; na ontgassing en filtering wordt het bronwater direct teruggepompt in de diepe ondergrond.
Een ondergrondse distributieleiding (warmtenet) brengt de warmte naar de afnemers. Bij de afnemer wordt -na warmteoverdracht via een warmtewisselaar- het afgekoelde water teruggevoerd naar de aardwarmte-installatie. Daar wordt het water opnieuw verwarmd en gaat weer op weg naar de afnemer. Het aardwarmtewatersysteem en het warmtenet zijn hydraulisch van elkaar gescheiden. Dit betekent dat (zout) aardwarmtewater nooit in contact komt met het water van het warmtenet.
Hoge eisen bouwterrein
Een belangrijke stap in de aanleg is het boren van aardwarmteputten. Ketting: “In Nederland moet je kilometers diep boren voordat je bij de juiste lagen zit. Per doublet ben je ongeveer twee maanden, 24 uur per dag, aan het boren.” De aanleg van aardwarmteputten stelt hoge eisen aan het bouwterrein. “Je brengt veel zwaar materieel op één plek. Naast de boortoren heb je opslag nodig voor materialen en vloeistoffen. Voordat je kan starten met het boorproces, moet de boorlocatie vloeistofdicht zijn aangelegd. Antea Group verzorgt de keuring van de vloeistofdichte boorlocatie. Daarnaast zijn ook tijdelijke kantoor- en verblijfruimtes nodig voor de mensen die er werken.”
Van olie en gas naar aardwarmte
Het ontwikkelen van aardwarmtelocaties is een klus waar ze bij Antea Group wel raad mee weten. “In het verleden hebben wij voor de olie- en gasindustrie veel boorlocaties ontworpen en gerealiseerd”, vertelt projectleider geothermie Theo Jorritsma. “Tegenwoordig zijn het de aardwarmteprojecten waarop wij ons focussen. Hier komt onze ervaring uit de olie- en gasindustrie goed van pas. Want, of je nu boort naar aardgas of aardwarmte: technisch gezien is de werkwijze vergelijkbaar.”
"Hierin laat je niets aan het toeval over,
veiligheid is altijd leidend.”
Een boorlocatie is nooit copy-paste
Ervaring of niet, het ontwikkelen van boorlocaties blijft hoe dan ook een technisch hoogstandje, weet constructeur Jantienus de Kleine van Antea Group. “Boortorenfundaties, kelders, hemelwaterputten, funderingopbouw, bouwwegen en opslag van materieel: de configuratie van een boorlocatie mag dan altijd hetzelfde zijn, geen enkel project is copy-paste. Elke locatie heeft andere eigenschappen: qua bodemopbouw, beschikbare ruimte. En elk ontwerp vraagt om nieuwe constructieberekeningen. Hierin laat je niets aan het toeval over, veiligheid is altijd leidend.”
Constructieberekeningen
Zo gaat er veel aandacht uit naar de fundering voor de boortoren. De Kleine: “De opbouw van de bodem én de trekkracht van de boortoren bepalen hoe dik de fundering en bijbehorende kelders moet worden en of je met een fundering op palen of een fundering op staal werkt. Ook het type boortoren is van belang: een boortoren van Drilltec of RED heeft impact op de funderingsopbouw en de inpassing daarvan.” En als een geplande toren op het laatste moment niet beschikbaar komt en er een alternatief nodig is? “Dan begin je opnieuw. Ook dat gebeurt.”
Duimdikke onderzoeksdossiers
Naast het rekenwerk moeten er in het voortraject duimdikke onderzoeksdossiers worden opgebouwd. Jorritsma: “Voor de boorlocaties in Bleiswijk en Voorne hebben wij voor Gaia Energy allerlei vooronderzoeken uitgevoerd naar ecologie, stikstof, eventuele ontplofbare oorlogsresten, archeologie en grondmechanica. Het is ideaal dat je die kennis en specialisten zelf in huis hebt. Zo houd je meer controle over de planning en het opstellen van de vergunningaanvraag."
Over Antea Group en geothermie
Antea Group ontwerpt en realiseert boorlocaties. Zo zijn wij voor Gaia Energy actief in Lansingerland, Delft en Plukmade. Daarnaast zijn we betrokken bij het SCAN-programma van Energie Beheer Nederland. Binnen dit programma biedt Antea Group twee contracten aan: een Vergunningdienstencontract en een Engineeringscontract. Bij de Vergunningdienstencontract gaat het om een contract waar de volgende vooronderzoeken kunnen worden gedaan (indien nodig):
Landschap
Archeologie en cultuurhistorie
Bodem (kwaliteit, grondmechanica)
Water
Lucht (+stikstofdepositie + geur)
Licht
Geluid
Externe veiligheid
Natuur (Flora & Fauna)
Verkeer
Onderzoek Ontplofbare Oorlogsresten (OOO)
Bij het Engineeringscontract gaat het om het ontwerp en de aanleg van de locaties.
Theo Jorritsma, Coördinator Voorbereiding Realisatie
Jantienus de Kleine, Adviseur Bouw
Mark Ketting,
Constructiemanager Aardyn
Over Gaia Energy
Gaia Energy richt zich op het ontwikkelen en beheren van geothermische energieprojecten. Het bedrijf werkt met 85 Degrees Renewable aan de missie om de energietransitie te versnellen door geothermie op grote schaal in te zetten als betrouwbare en milieuvriendelijke energiebron. Gaia Energy heeft de ambitie om de komende jaren een geothermisch potentieel van 500 MegaWatt, verdeeld over 25 projecten, tot realisatie te brengen.
www.gaianrg.nl
Die snelheid is nodig: als Gaia Energy klaar is in Lansingerland en in Delft, liggen er alweer nieuwe projecten te wachten. Ketting: “Aardwarmte wordt een belangrijke pijler in het energielandschap van de toekomst. Het helpt dat de overheid met regelingen en subsidies bedrijven aanmoedigt om in geothermie te investeren. Wij gaan partners als Antea Group hard nodig hebben om de potentie van geothermie ten volle te benutten.”
"Dat geeft vertrouwen"
Gaia Energy laat Antea Group die complexe puzzel graag leggen. Bijvoorbeeld in Delft en Bleiswijk. Ketting: “Voor ons is het een meerwaarde dat Antea Group het hele werkpakket voor ons kan uitvoeren: van de engineering, de onderzoeken tot en met de aanleg van boorfundatie en doubletten. Vanuit hun ervaring in de olie- en gaswereld weten ze wat er nodig is. En als het net iets anders loopt? Dan heeft Antea Group snel een oplossing paraat. Dat geeft vertrouwen.”
Een ingespeeld team
Om geothermieprojecten op rolletjes te laten lopen, richtte Antea Group een specialistenteam in. “Welke uitdagingen een locatie ook met zich meebrengt, wij brengen op het juiste moment de juiste kennis aan tafel. En omdat ons team op elkaar ingespeeld is, weet je waar risico’s liggen en hoe je projecten slim faseert. Als ons treintje eenmaal soepel loopt en alles meezit, kunnen wij een boorlocatie binnen een jaar operationeel hebben.”
Realisatieplan
Naast de onderzoeken en de engineering, plant Antea Group ook de realisatie van een boorlocatie tot in de details. Jorritsma: “Hoe en waar leg je een bouwweg aan, waar sla je materiaal op, hoe krijg je een zware telekraan op locatie? Dit is altijd passen en meten. Zeker in gebieden waar je met stikstof of geluid rekening moet houden. Het opbouwen van een boortoren is ook een gewichtige klus: dit wil je met zo weinig mogelijk impact op de omgeving doen.”
Theo Jorritsma (links) en Jantienus Kleine
"Het is ideaal dat je die kennis en specialisten
zelf in huis hebt."